Objawy depresji u seniorów często są nietypowe, stąd zarówno osoby starsze, jak i ich bliscy nie zawsze mają świadomość pojawienia się choroby. Bywa, że nawet lekarze czy opiekuni medyczni symptomy na nią wskazujące składają na karb chorób somatycznych lub procesu starzenia. Jak rozpoznać depresję u osoby w starszym wieku?
Przyczyny depresji u seniorów
Depresja jest zaburzeniem afektywnym, istotą którego jest pogorszenie nastroju (np. utrzymujący się smutek, nadmierna drażliwość, wybuchy gniewu), obniżenie energii i aktywności oraz zdolności do odczuwania przyjemności (anhedonia), także utrata zainteresowań. Choroba jest dokuczliwa, ponieważ obniża jakość życia, utrudnia funkcjonowanie i jest źródłem cierpienia.
Seniorzy są w grupie wysokiego ryzyka rozwoju depresji, która jest najczęstszym zaburzeniem psychicznym wieku podeszłego, dwa razy częstszym niż zespoły otępienne. Skąd się bierze depresja u seniora?
Czynniki ryzyka depresji po 65. roku życia to:
- poczucie samotności, izolacja,
- brak wsparcia i opieki,
- zmniejszenie sprawności psychoruchowej,
- zaburzenia słuchu,
- utarta małżonka, partnera życiowego,
- zmiana miejsca zamieszkania,
- niesprawność po operacji lub nagłej chorobie,
- poczucie utraty niezależności czy kontroli nad własnym ciałem,
- starzenie się mózgu,
- problemy psychospołeczne i psychologiczne,
- zła kondycja finansowa,
- przeżywanie przemijania, narastająca świadomość zbliżającej się śmierci,
- współistnienie chorób somatycznych, zwłaszcza przewlekłych. Czynnikiem ryzyka pojawienia się epizodu depresyjnego jest cukrzyca, nadciśnienie czy choroba wieńcowa.
Depresja u osób starszych — objawy
Objawy depresji u seniorów mogą cechować się odmiennym niż uznawany za typowy przebiegiem, stąd rozpoznanie choroby często sprawia trudność.
Jak rozpoznać depresję u seniora? Do najważniejszych objawów depresji u osób starszych zalicza się:
- zaburzenia snu (skrócenie snu, wczesne poranne budzenie się, niewysypianie się, bezsenność),
- osłabienie apetytu i utratę masy ciała,
- zmiany nastroju, gorsze samopoczucie, zaburzenia nastroju, smutek, przygnębienie, niepokój, apatię,
- spowolnienie fizyczne i psychiczne, które obejmuje wolniejsze poruszanie się, ale także dłuższy czas reagowania na polecenia, osowiałość, cichą mowę, problem z poruszaniem się,
- poczucie zagubienia, dezorientację,
- kłopoty z koordynacją myśli i ruchów,
- wycofanie się z kontaktów społecznych,
- utratę zdolności do odczuwania przyjemności,
- utratę zainteresowań, niechęć do podejmowania aktywności, brak zainteresowania zajęciami, spotkaniami ze znajomymi oraz rodziną, a nawet rozmową,
- zaniedbywanie zdrowia (np. zaprzestania zażywania leków),
- myśli samobójcze,
- dolegliwości bólowe, np. reumatyczne, związane z układem pokarmowym czy układem krążenia
Szczególnym rodzajem depresji u seniora jest depresja psychotyczna, której symptomami są urojenia, hipochondria, omamy słuchowe.
Depresje w wieku podeszłym jest często trudna do rozpoznania także dlatego, że ukrywa się pod maskami. Oznacza to, że towarzyszy jej spadek nastroju, napędu oraz brak zdolności przeżywania przyjemności, jednak występują drugoplanowo, z mniejszym nasileniem. Jednocześnie osoba zmagająca się z depresją bardzo często skarży się na ból lub dolegliwości somatyczne, których nie można wytłumaczyć za pomocą badań. To wiąże się z nadużywaniem leków przeciwbólowych lub alkoholu. Jeszcze inne maski depresji to zaburzenia rytmu dobowego, świąd skóry czy przewlekły lęk.
Depresja u osób starszych — leczenie
Depresja jest chorobą, którą trzeba leczyć. Kluczowe jest jej jak najszybsze rozpoznanie i podjęcie działań. Niestety nie zawsze jest to możliwe. Brak wsparcia ze strony bliskich, izolacja, bagatelizowanie objawów oraz brak psychoedukacji w zakresie zdrowia psychicznego bardzo często uniemożliwiają zarówno diagnostykę, jak i uzyskanie pomocy specjalisty.
To nie jest dobra wiadomość, zwłaszcza że z depresją mierzy się nawet co trzeci senior, a nieleczona choroba może stanowić zagrożenie dla zdrowia i życia (nieleczona depresja staje się czynnikiem ryzyka rozwoju chorób cywilizacyjnych, takich cukrzyca, nadciśnienie czy choroba wieńcowa).
Jak leczyć depresję u seniorów? Osoby starsze leczy się podobnie jak osoby młodsze, stosując zarówno leki przeciwdepresyjne, jak i psychoterapię. Zależy to od wielu czynników, głównie stopnia zaawansowania choroby. Oznacza to, że początkowo może wystarczyć otoczenie seniora odpowiednią opieką, zaangażowanie go w różne aktywności, poświęcaniu mu czasu, rozmowa z psychologiem. Bardziej zaawansowane stadia depresji wymagają już leczenia farmakologicznego z użyciem antydepresantów.
