Zapalenie mięśnia sercowego to stan chorobowy, który może mieć wiele przyczyn. Jest często chorobą wtórną do innego schorzenia, zwykle dróg oddechowych czy układu pokarmowego. Jego objawy są nieswoiste i bardzo różnorodne. Gdy pada podejrzenie ZMS, wymagana jest jak najszybsza konsultacja lekarska oraz wdrożenie postępowania medycznego.
Co to jest zapalenie mięśnia sercowego?
Zapalenie mięśnia sercowego (łac. myocarditis – ZMS) to choroba kardiologiczna, istotą której jest proces zapalny w obrębie tkanki mięśniowej tworzącej mięsień sercowy. Infekcja obejmuje sierdzie, to jest środkową warstwę serca, często również osierdzie lub wsierdzie (warto pamiętać, że ściana serca składa się z trzech warstw: wsierdzia, sierdzia i osierdzia).
Przyczyny zapalenia mięśnia sercowego
Przyczyny zapalenia mięśnia sercowego mogą być różne. Zwykle do jego rozwoju dochodzi w wyniku powikłań innej choroby infekcyjnej, na przykład grypy czy zapalenia płuc lub zakażenia układu pokarmowego. Najczęściej rozpoznaje się ją u osób z upośledzoną odpornością.
Najczęściej myocarditis wywołuje zakażenie wirusowe. Wówczas choroba rozwija się podczas lub po infekcji dróg oddechowych lub układu pokarmowego. Mogą ją wywołać adenowirusy, parwowirusy, wirus Coxsackie, wirus różyczki, wirus EBV czy koronawirus SARS-CoV-2 (w ostatnich latach często rozpoznaje się pocovidowe zapalenie mięśnia sercowego. Zapalenie mięśnia sercowego po COVID to dość częste powikłanie tej choroby).
Za zapalenie mięśnia sercowego mogą także odpowiadać bakterie: gronkowce i paciorkowce, Borrelia burgdorferi (związana jest z nią choroba z Lyme, borelioza) i bakterie atypowe, na przykład chlamydie, ale również pasożyty i grzyby.
ZMS może pojawić się także w związku z chorobą autoimmunologiczną, taką jak sarkoidoza, toczeń rumieniowaty układowy czy choroby tkanki łącznej, zapalenie jelit czy tarczycy. Może być też powiązane z czynnikami uszkadzającymi, takimi jak:
- leki, np., sulfonamidy,
- promieniowanie,
- narkotyki, np. kokaina,
- środki chemiczne, trucizny.
Często nie udaje się wykryć jednoznacznej przyczyny choroby.
Zapalenie mięśnia sercowego – objawy
Symptomy zapalenia mięśnia sercowego są różne i niecharakterystyczne. W dużej mierze zależą od przyczyny choroby, nasilenia zajęcia mięśnia sercowego oraz współwystępowania zakażenia.
Zwykle najpierw manifestują się objawy zwiastunowe, to jest poprzedzające ZMS. Może to być gorączka lub stan podgorączkowy, nudności i wymioty, pogorszenie samopoczucia, bóle mięśni i stawów, bóle głowy, kaszel czy biegunka.
Do symptomów wskazujących na zapalenie mięśnia sercowego zalicza się:
- ostry lub kłujący ból w klatce piersiowej,
- kołatanie serca, nieregularne lub szybkie bicie serca, zaburzenia rytmu serca,
- duszność w spoczynku lub przy niewielkim wysiłku,
- zmęczenie,
- obrzęki kończyn dolnych, głównie kostek i podudzi.
Bywa, że choroba przebiega bezobjawowo lub towarzyszą jej niewielkie dolegliwości.
Diagnostyka mięśnia sercowego
Diagnostyka mięśnia sercowego opiera się na wywiadzie lekarskim oraz charakterystycznych objawach ustalonych podczas badania przedmiotowego. Pomocne są różne badania, zarówno laboratoryjne, jak i obrazowe oraz specjalistyczne, takie jak:
- morfologia krwi, OB CRP, stężenie troponin, stężenie BNP/nt-proBNP,
- RTG klatki piersiowej, USG serca lub rezonans magnetyczny,
- elektrokardiogram (EKG).
Sprawdź również, jakie okresowe badania warto wykonywać. Dowiesz się tego z naszego artykułu.
Zapalenie mięśnia sercowego – leczenie naturalne
U większości chorych ZMS ustępuje samo, bez leczenia. Objawy ustępują po kilku dniach lub tygodniach. Gdy terapia jest potrzebna, dobiera się ją w zależności od przyczyny i nasilenia procesu zapalnego, który objął mięsień sercowy.
Jeśli chodzi o leczenie przyczynowe, jest ono możliwe, gdy podłoże problemu stanowi na przykład zakażenie bakteryjne. W leczeniu objawowym zapalenia miejsca sercowego ważny jest:
- odpoczynek,
- ograniczenie aktywności fizycznej,
- zrezygnowanie z picia alkoholu,
- przyjmowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych. W przypadku podwyższonej temperatury ciała można stosować paracetamol.
W ciężkiej postaci choroby konieczne może być stosowanie dożylne leków podtrzymujących ciśnienie krwi, pozaustrojowe natlenowanie krwi czy mechaniczne wspomaganie serca poprzez założenie pompy wspomagającej do tętnicy głównej (aorty) lub pompy bezpośrednio wspomagającej pracę serca. Czasem konieczne bywa przeszczepienie serca.
Leczenie zapalenia mięśnia sercowego jest konieczne, ponieważ zaniedbana choroba może prowadzić do zaburzeń rytmu serca, nagłego zatrzymania krążenia, uszkodzenia mięśnia sercowego i niewydolności serca oraz zgonu pacjenta.
