Osoby w wieku podeszłym bardzo często potrzebują opieki i wsparcia, zarówno psychicznego, jak i fizycznego. Na samodzielność i niezależność nie pozwalają im różne ograniczenia, jakie narzuca wiek i stan zdrowia. Kto wówczas ma obowiązek opiekować się osobą starszą? Czy prawo w jakiś sposób reguluje tę kwestię?
Czy dzieci mają obowiązek opieki nad rodzicami?
Opieka nad osobą starszą to powinność członków najbliższej rodziny: dzieci, rodzeństwa czy wnuków. Jest to jednak wyłącznie obowiązek moralny. Polskie prawo tej kwestii nie reguluje w sposób zobowiązujący i stanowczy. Co to znaczy?
Kodeks moralny, normy społeczne i powszechne przekonania zakładają, że obowiązek opieki nad rodzicami spoczywa na dzieciach. Mówi też o tym art. 87 Kodeksu Rodzinnego, który stanowi, że rodzice i dzieci są zobowiązani do wzajemnego szacunku i wspierania się.
Jest to rozumiane jak wzajemna pomoc materialna, wsparcie psychiczne, pomoc fizyczna przy załatwianiu spraw życiowych czy wykonywaniu różnych codziennych czynności. W myśl tego zapisu zakłada się, że nie tylko rodzice nad dziećmi, ale i dzieci powinny sprawować opiekę nad matką lub ojcem w razie choroby, kalectwa czy starczej niedołężności. Pomoc powinna być bezinteresowna, wynikać z poczucia obowiązku moralnego oraz przywiązania i uczuć do rodziców.
Co jednak zrobić, gdy tak się nie dzieje, czyli gdy dzieci nie poczuwają się do odpowiedzialności? Jeśli chodzi o polskie prawo, nie przewiduje ono nakazów, kar i sankcji prawnych za niewypełnienie obowiązku opieki nad rodzicami, nieudzielanie im wsparcia i pomocy.
Oznacza to, że na drodze postępowania sądowego nie można zmusić dziecka do opieki nad matką lub ojcem bądź inną spokrewnioną starszą osobą. Kara za brak opieki nad rodzicami może mieć wymiar moralny, nie prawny.
Czy istnieje kara za zaniedbanie osoby starszej?
Czy zaniedbanie opieki nad osobą starszą jest bezkarne? Choć specjaliści podkreślają, że w aktualnym stanie prawnym brak jest przepisu kryminalizującego zaniechanie opieki nad seniorem ze strony najbliższych, nie zawsze tak się dzieje.
W sytuacji, gdy dziecko porzuci rodzica jako osobę nieporadną, pozostawiając ją bez opieki i środków do życia, może ponieść odpowiedzialność karną za przestępstwo z art. 210 Kodeksu karnego, to jest porzucenie osoby nieporadnej.
Pozostawienie osoby starszej bez opieki może również skutkować egzekucją pośrednią. Niedopełnienie obowiązków w stosunku do rodzica wywołuje bowiem pewne konsekwencje prawne, takie jak:
- wydziedziczenie wobec uporczywego niedopełniania obowiązków rodzinnych względem rodzica (art. 1008 pkt 3 Kodeksu cywilnego),
- odwołanie dokonanej darowizny (art. 898 § 1 Kodeksu cywilnego). Choć do elementów umowy darowizny nie należy obowiązek sprawowania opieki nad darczyńcą przez obdarowanego, w rzeczywistości skutkuje ona jednak powstaniem stosunku etycznego pomiędzy darczyńcą i obdarowanym, który wyraża się w obowiązku moralnym wynikającym z wdzięczności.
Co to jest obowiązek alimentacyjny na rzecz bliskiej osoby?
O ile nie można zmusić członka rodziny do opieki nad rodzicem czy dziadkiem i nie ma określonej kary za brak opieki nad bliskimi, można wyegzekwować tak zwany obowiązek alimentacyjny na rzecz bliskich krewnych żyjących w ubóstwie (art. 128, art. 129 i art. 133 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Powinność alimentacyjna może zostać spełniona przez zapewnienie środków finansowych i pokrycie kosztów opieki bądź w ramach osobistej opieki.
Starsza osoba, samodzielnie lub z inicjatywy instytucji opiekuńczej, może wystąpić o alimenty. Sąd może przyznać je rodzicowi, który znajduje się w „stanie niedostatku”, ale obowiązek alimentacyjny spoczywa także na wnukach i prawnukach. Stan niedostatku ma miejsce wówczas, gdy rodzic nie ma żadnych dochodów lub są one na tyle niskie, że nie wystarczają na pokrycie uzasadnionych potrzeb rodzica.
W sytuacji, gdy dziecko, wbrew ugodzie sądowej lub wyrokowi, będzie uchylać się od wykonania obowiązku alimentacyjnego, może ponieść odpowiedzialność karną za przestępstwo niealimentacji (art. 209 Kodeksu karnego).
Zdalna opieka nad osobą starszą
Zdalna opieka nad osobą starszą przy pomocy opaski SOS z wyświetlaczem Locon Life Plus to innowacyjne rozwiązanie, które pozwala na stałą kontrolę stanu zdrowia oraz lokalizacji seniora. Urządzenie jest wyposażone w wiele funkcji, dzięki którym można zapewnić nie tylko bezpieczeństwo, ale także pozwolić starszej osobie na większą niezależność.
Opaska SOS z wyświetlaczem Locon Life Plus jest wyposażona w funkcję monitorowania zdrowia. Dzięki dedykowanej aplikacji, opiekun ma możliwość wykonywać zdalne pomiary ciśnienia, tętna, saturacji, czy temperatury. Przy jakichkolwiek problemach ze zdrowiem pacjenta, opiekun może szybko interweniować.
Urządzenie umożliwia także śledzenie lokalizacji seniora za pomocą technologii GPS. To bardzo przydatna funkcja, która pozwala na szybkie znalezienie osoby w przypadku zaginięcia lub potrzeby pilnej pomocy medycznej. Dzięki temu opiekun może mieć spokojną głowę, wiedząc, że senior jest bezpieczny i pod stałą kontrolą.
