Ciśnienie tętnicze krwi to inaczej ciśnienie wywierane przez krew na ściany głównych tętnic w naszym ciele. Ciśnienie krwi posiada dwie składowe: ciśnienie skurczowe oraz ciśnienie rozkurczowe. Obie wartości są bardzo ważne i mogą dostarczyć cennych informacji na temat tego, jak funkcjonuje układ krążenia. Biorąc pod uwagę, że nadciśnienie tętnicze to coraz powszechniejsza choroba cywilizacyjna XXI wieku, warto wiedzieć, czym jest ciśnienie naszej krwi, jak można je regulować, a także, jak dbać o zdrowy i dobrze funkcjonujący układ sercowo-naczyniowy.
Co to jest ciśnienie skurczowe i ciśnienie rozkurczowe?
Jak już mówiliśmy, ciśnienie tętnicze informuje o tym, jak duże ciśnienie jest wywierane przez krew na ściany tętnic ciała. W momencie skurczu mięśnia sercowego natleniona krew jest rozprowadzana po całym ciele. W tej sytuacji rejestrowane jest ciśnienie skurczowe. Gdy serce się rozkurcza, w jego wnętrzu gromadzi się natleniona krew. W tym momencie obserwujemy ciśnienie rozkurczowe, które jest niższe od skurczowego. Z tego względu, ciśnienie skurczowe jest potocznie określane jako górne, a rozkurczowe jako dolne. W praktyce, obie wartości są bardzo istotne, ponieważ dostarczają ważnych informacji na temat zdrowia naszego organizmu.
Które to jest ciśnienie skurczowe?
Ciśnienie skurczowe jest rejestrowane bezpośrednio po skurczu serca, w momencie, gdy krew jest rozprowadzana po naczyniach krwionośnych celem dostarczenia komórkom tlenu niezbędnego do prawidłowego funkcjonowania. Z racji tego, że w momencie skurczu serca krew dynamicznie przepływa przez naczynia krwionośne, ciśnienie skurczowe jest wyższe od ciśnienia ludzkiego rozkurczowego. Dlatego jest określane ciśnieniem górnym. Pomiar ciśnienia krwi przynosi wynik złożony z dwóch wartości. Za optymalne ciśnienie tętnicze uważa się 120/80 mm Hg, gdzie 120 to właśnie ciśnienie skurczowe, natomiast 80 to ciśnienie rozkurczowe.
Od czego zależy niskie ciśnienie skurczowe?
Na wartości ciśnienia skurczowego wpływa wiele czynników. Dwa główne czynniki różnicujące to wiek oraz płeć. Ciśnienie naszej krwi jest wyższe u osób starszych i niższe u dzieci i nastolatków. Książkowa wartość 120/80 mm Hg dotyczy osób młodych w wieku od 20 do 40 lat, ale i tu przedziały idealnego ciśnienia nieznacznie się różnią. Jeśli chodzi o płeć, ciśnienie naszej krwi jest zazwyczaj nieco wyższe u mężczyzn, aniżeli u kobiet. W praktyce, na wartości ciśnienia skurczowego wpływa znacznie więcej czynników, a przede wszystkim prowadzony tryb życia: dieta, aktywność fizyczna, standardowy tryb dnia, długość i jakość snu, ilość stresu, stosowanie używek – to tylko niektóre czynniki, które mają wpływ na ciśnienie skurczowe i rozkurczowe. Ponadto, na wartość ciśnienia skurczowego wpływać może stosowanie niektórych leków, a także pewne choroby i dolegliwości.
Jakie jest prawidłowe ciśnienie skurczowe?
Jak już mówiliśmy, ciśnienie naszej krwi składa się z dwóch wartości: górnej, czyli ciśnienia skurczowego oraz dolnej, czyli ciśnienia rozkurczowego. Normy ciśnienia krwi zależą m.in. od wieku i płci, ale za wzorowe ciśnienie tętnicze uważa się wynik 120/80 mm Hg. Prawidłowe ciśnienie skurczowe mieści się w przedziale 100 – 129 mm Hg, natomiast ciśnienie roz kurczowe 60 – 84 mm Hg. Wyniki w przedziale 130-139/85-89 mm Hg są odczytywane jako ciśnienie wysokie prawidłowe. Powyżej granicy 140/90 mmHg występuje nadciśnienie, natomiast poniżej granicy 100/60 mm Hg niedociśnienie.
Warto także wspomnieć stan, jakim jest izolowane skurczowe nadciśnienie tętnicze. W tej sytuacji obserwujemy zbyt wysokie ciśnienie skurczowe (powyżej 140 mm Hg), podczas gdy ciśnienie roz kurczowe mieści się w normie, poniżej 90 mm Hg. Z kolei izolowane rozkurczowe nadciśnienie tętnicze to odwrotna sytuacja, w której to ciśnienie roz kurczowe jest zbyt wysokie, a ciśnienie skurczowe w normie. Taki stan rzeczy zwiększa ryzyko wystąpienia nadciśnienia tętniczego i wymaga szerszej diagnostyki. Izolowane nadciśnienie skurczowe częściej występuje u osób starszych, podczas gdy izolowane nadciśnienie rozkurczowe u osób młodych.
Wartości ciśnienia skurczowego – nadciśnienie i niedociśnienie
Wiemy już, że prawidłowe ciśnienie krwi mieści się w przedziale 100 – 129 mm Hg dla ciśnienia skurczowego i 60 – 89 mm Hg dla ciśnienia rozkurczowego. Niedociśnienie tętnicze to problem przytrafiający się dużo rzadziej, aniżeli nadciśnienie, stąd bywa lekceważony. Jeśli jednak pomiary regularnie wskazują na wyniki poniżej 100/60 mm Hg, wówczas warto udać się do lekarza, ponieważ może to być objaw chorób i dolegliwości układu krążenia. Jeśli chodzi o wysokie ciśnienie tętnicze, warto pamiętać o sześciu różnych kategoriach:
- 130-139 / 85-89 mm HG – ciśnienie wysokie prawidłowe. Jeśli występuje systematycznie, warto obserwować, czy wartości z czasem nie rosną i nie przekraczają górnych norm.
- 140-159 / 90-99 mm HG – nadciśnienie łagodne, które nie stanowi bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia, ale stanowi sygnał alarmowy. Warto pomyśleć o zmianie stylu życia.
- 160-179 / 100-109 mm HG – nadciśnienie umiarkowane, które powinno skłonić do wizyty u lekarza celem podjęcia odpowiednich kroków zaradczych.
- >179 / >110 – nadciśnienie ciężkie, które może stwarzać bezpośrednie zagrożenie życia i zdrowia. Należy bezzwłocznie udać się do lekarza, a w skrajnych sytuacjach wezwać pogotowie.
- >140 / <90 – izolowane nadciśnienie skurczowe, które częściej pojawia się u osób starszych i może mieć związek ze sztywnością naczyń krwionośnych. Należy udać się do lekarza.
- <140 / >90 – izolowane nadciśnienie rozkurczowe, które częściej występuje u osób młodych i zwiększa ryzyko nadciśnienia tętniczego. Wskazana konsultacja z lekarzem i zmiana trybu życia.
Regularne mierzenie ciśnienie pozwala na bieżąco obserwować ogólny stan zdrowia i kondycji układu krążenia i w razie potrzeby podejmować odpowiednie działania. Warto zaznaczyć, że wcześniejsze zdiagnozowanie problemu znacznie zmniejsza ryzyko wystąpienia poważnych konsekwencji.
Co jest przyczyną wysokiego ciśnienia skurczowego?
Zanim powiemy o tym, w jaki sposób obniżyć ciśnienie skurczowe i rozkurczowe, warto powiedzieć kilka słów o tym, czym spowodowane jest wysokie ciśnienie krwi. Możemy wyróżnić trzy podłoża problemu, a mianowicie: genetyczne, wtórne oraz pierwotne. W każdym z wymienionych podłoży dostępne są inne, potencjalne przyczyny problemu.
- Genetyczne – problem wysokiego ciśnienia może mieć podłoże genetyczne. Jeśli któreś z rodziców cierpiało na nadciśnienie tętnicze, ryzyko przekazania podatności na tę dolegliwość wzrasta.
- Wtórne – w tym przypadku wysokie ciśnienie skurczowe należy traktować jako objaw. Przyczyną pierwotną jest bowiem inna choroba, dolegliwość lub branie niektórych leków. Możemy tu wymienić np.: choroby układu krążenia, niewydolność serca, choroby nerek, niedoczynność tarczycy.
- Samoistne – nadciśnienie tętnicze samoistne lub też pierwotne to zazwyczaj konsekwencja nieodpowiedniego trybu życia. Do potencjalnych czynników zaliczamy: niezdrowa dieta bogata w tłuszcze zwierzęce i sól kuchenną, brak aktywności fizycznej, palenie papierosów, picie alkoholu i kawy w nadmiarze, przewlekły i silny stres, przemęczenie.
W zdecydowanej większości przypadków, zbyt wysokie ciśnienie tętnicze jest spowodowane właśnie niezdrowym trybem życia. To zresztą główny powód, dla którego nadciśnienie tętnicze jest uważane za jedną z najpoważniejszych chorób cywilizacyjnych XXI wieku. W samej tylko Polsce cierpi na nie nawet ponad 10 milionów dorosłych osób. Jednocześnie, powikłania wysokiego ciśnienia tętniczego, takie jak zawał serca czy udar mózgu należą do najczęstszych przyczyn przedwczesnego zgonu.
Jakie mogą być objawy nadciśnienia tętniczego?
Wysokie ciśnienie krwi daje szereg uciążliwych objawów, które skutecznie utrudniają prawidłowe funkcjonowanie. Jednocześnie świadczą o tym, że nadciśnienie tętnicze ma niekorzystny wpływ na pracę naszego organizmu. Oto objawy towarzyszące podwyższonemu ciśnieniu:
- zawroty głowy,
- silne bóle głowy i uczucie ucisku,
- kołatanie i łomotanie serca,
- ucisk w klatce piersiowej,
- uczucie gorąca,
- zdenerwowanie,
- zmęczenie,
- problemy z koncentracją,
- zaburzenia snu,
- krwawienie z nosa,
- duszności.
Szczególnie niebezpieczne jest nadciśnienie ciężkie, które stwarza zagrożenie dla zdrowia i życia. Jeśli bardzo wysokiemu ciśnieniu krwi towarzyszy ucisk i silny ból w klatce piersiowej, należy udać się do szpitala lub zadzwonić na pogotowie, ponieważ może to być stan przedzawałowy. Z kolei objawy, takie jak: drętwienie twarzy i kończyn, problemy z mówieniem i rozumieniem, zaburzenia równowagi często towarzyszą udarowi mózgu. Najbardziej niebezpieczne jest zignorowanie takich objawów i zbyt późna reakcja, co może zakończyć się śmiercią lub trwałym uszczerbkiem na zdrowiu.
Do jakich konsekwencji prowadzi nadciśnienie tętnicze?
O ile nagłe skoki ciśnienia odbijają się niekorzystnie na samopoczuciu, ale nie stwarzają zagrożenia dla życia, o tyle stale utrzymujące się podwyższone ciśnienie skurczowe i rozkurczowe mogą prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Do najbardziej niebezpiecznych konsekwencji zaliczają się oczywiście zawał serca i udar mózgu. To obecnie jedne z najczęstszych przyczyn przedwczesnego zgonu wielu ludzi. Wysokie ciśnienie krwi może także uszkadzać naczynia krwionośne i prowadzić do poważnych chorób układu krążenia, takich jak choroba wieńcowa. Nadciśnienie to problem dużo częstszy, aniżeli niskie ciśnienie krwi, jednak warto pamiętać, że także hipotonia, czyli niedociśnienie, może być stanem stwarzającym zagrożenie dla organizmu.
Na czym polega leczenie ciśnienia krwi?
Przejdźmy do sposobów, które pozwalając uporać się z nadciśnieniem tętniczym. U większości pacjentów korzystne rezultaty przynosi zmiana trybu życia. Jeśli chcesz obniżyć wysokie ciśnienie krwi w szerszej perspektywie czasu, doradzamy następujące działania:
- Zdrowa i prawidłowo zbilansowana dieta. Należy ograniczyć ilość tłuszczów zwierzęcych oraz soli kuchennej. Warto także zrzucić zbędne kilogramy, ponieważ otyłość oraz wysoki poziom złego cholesterolu zwiększają ryzyko nadciśnienia tętniczego.
- Ograniczanie używek. Jedną z częstszych przyczyn nadciśnienia jest palenie papierosów oraz nadmierne spożywanie alkoholu i kawy. Zaleca się także zaprzestanie palenia oraz ograniczenie spożycia alkoholu, kawy i napojów energetyzujących.
- Picie wody. Zarówno wysokie ciśnienie skurczowe, jak i niedociśnienie mogą być spowodowane przez deficyty wody. Zaleca się regularne picie wody w ciągu dnia. Minimum to 1,5 litra dziennie.
- Aktywność fizyczna. Regularne ćwiczenia pozwalają obniżyć ciśnienie, a także wspierają funkcjonowanie układu sercowo naczyniowego. Systematyczny ruch znacznie zmniejsza ryzyko poważnych chorób układu krążenia.
- Relaksacja. Należy dążyć do tego, aby zredukować stres. Skuteczne domowe sposoby to aromaterapia, yoga, ćwiczenia oddechowe, medytacja. Ważne, aby dobrać metodę, która najlepiej sprawdza się w odniesieniu do indywidualnych potrzeb.
- Naturalne preparaty – wysokie ciśnienie skurczowe i rozkurczowe można obniżać także z pomocą naturalnych preparatów, np. ziół, herbat naparów. Bardzo skuteczne w tej kwestii są: rozmaryn, melisa, skrzyp polny, jemioła, mniszek lekarski, dzika róża, rumianek, ruta, głóg.
Jeśli domowe sposoby są nieskuteczne, leczenie nadciśnienia wymaga konsultacji z lekarzem i stosowaniem się do jego zaleceń. W wielu przypadkach potrzebne jest leczenie farmakologiczne i przyjmowanie leków na zbicie ciśnienia krwi. Jeśli natomiast jest to nadciśnienie wtórne spowodowane innymi chorobami lub dolegliwościami, wówczas w pierwszej kolejności należy wyeliminować bezpośrednią przyczynę nadciśnienia. Lekarze przypominają także o profilaktyce i zdrowym stylu życia, ponieważ tylko w ten sposób można zachować zdrowy układ krążenia na długie lata.
Które ciśnienie jest gorsze: górne czy dolne?
Osoby zmagające się z wysokim ciśnieniem tętniczym często pytają o to, które nadciśnienie jest gorsze: górne (skurczowe) czy dolne (rozkurczowe). Zarówno zbyt wysoka wartość ciśnienia skurczowego, jak i rozkurczowego to poważny problem, który w szerszym ujęciu czasu może prowadzić do poważnych problemów i zwiększać ryzyko zawału serca lub udaru mózgu. Dlatego też, należy poważnie traktować obie wartości wysokiego ciśnienia krwi i w razie potrzeby udać się do lekarza, celem podjęcia odpowiednich kroków zaradczych i profilaktycznych. Różnica pomiędzy ciśnieniem skurczowym i rozkurczowym leży w specyfice pracy układu krążenia, ale nie można stwierdzić, aby któreś z wymienionych było większym lub mniejszym zagrożeniem.
Jak prawidłowo mierzyć ciśnienie krwi?
Regularny pomiar ciśnienia to podstawowa forma profilaktyki przeciwko nadciśnieniu tętniczym. Lekarze doradzają, aby taki pomiar realizować nawet 3-4 razy dziennie, w tym rano po obudzeniu, w ciągu dnia, a także przed zaśnięciem. Warto także mierzyć ciśnienie w różnych sytuacjach, np. po przebytym stresie, przed i po treningu, po posiłku. W ten sposób można uzyskać pełne spektrum wyników i uzyskać więcej informacji na temat tego, jak radzi sobie układ krążenia. W parze z ciśnieniem warto również mierzyć tętno oraz natlenienie.
Ciśnienie naszej krwi mierzy się z pomocą prostego urządzenia zwanego ciśnieniomierzem. Kołnierz takiego urządzenia zakłada się na ramię, w okolicach bicepsa i zaciska opaskę. Urządzenie wykona pomiar sprawdzając ciśnienie skurczowe (górne) oraz ciśnienie roz kurczowe (dolne). W trakcie mierzone jest także tętno. Takie pomiary ciśnienia krwi można wykonać za darmo w wielu aptekach i u lekarza rodzinnego. Osobom prowadzącym aktywny tryb życia możemy polecić opaski fitness i zegarki inteligentne, które pozwalają na bieżąco mierzyć różne parametry pracy układu krążenia w ciągu dnia.
Kiedy należy udać się do lekarza?
Jeśli regularne pomiary ciśnienia krwi wykażą nadciśnienie, nawet w stopniu lekkim, warto udać się do lekarza, aby porozmawiać o możliwych rozwiązaniach. Lekarz zleci odpowiednie badania, które pozwolą rozpoznać nadciśnienie tętnicze, a także jego przyczyny. Jeśli jest to nadciśnienie wtórne, wówczas zlecona zostanie poszerzona diagnostyka, która pozwoli wykryć bezpośrednią przyczynę problemu. Jeśli jest to nadciśnienie pierwotne, wówczas lekarz doradzi zmianę trybu życia. Zalecane są wizyty u dietetyka celem ułożenia indywidualnego planu żywienia, a także u psychologa, w celu poznania skutecznych technik relaksacyjnych.
Nadciśnienie tętnicze może wymagać leczenia farmakologicznego. W takich sytuacjach lekarz na podstawie indywidualnych potrzeb pacjenta doradzi najlepsze środki. Zazwyczaj są to blokery kanału wapniowego oraz inhibitory konwertazy angiotensyny. Lekarz może zalecić również naturalne preparaty ziołowe, które doskonale uzupełniają zmianę stylu życia na zdrowszy. Nadal należy systematycznie mierzyć ciśnienie ludzkie tętnicze. Aby sprawdzić, czy wdrożone działania przyniosły oczekiwane rezultaty i pozwoliły unormować ciśnienie naszej krwi.
